За жал, во астрономијата не можеме толку лесно да ги гледаме последните здивови на некоја ѕвезда. Треба да имате голема среќа за да набљудувате клучни моменти од умирањето на некоја ѕвезда, што ја прави оваа глетка да биде навистина голема реткост.
Галактичкото јато Абел 370. Заслуги: NASA, ESA/Hubble, HST Frontier Fields
Со мала помош од неколку галаксии кои се наоѓаат во точната позиција, интернационалниот тим од истражувачи измери блесок од светлина која доаѓа од далечна супернова, и тоа во три различни моменти.
Од прибраните податоци, научниците ќе тестираат теории во врска со тоа што можеме да научиме од светлиот блесок за големината и другите карактеристики на ѕвездата.
Се работи за ѕвезда која е толку далеку што ниту еден телескоп не може да забележи значителни детали. Толку е далеку што на светлината од оваа ѕвезда, испреплетена со светлината од безбројните ѕвезди во нејзината домашна галаксија, ù се потребни 11.5 милијарди години за да стигне до нас.
Но и покрај ова, ние можеме да забележиме промена во блесокот на ѕвездата. Од тоа можеме да дознаеме како умрела и како живеела ѕвездата.
За да го измине патот помеѓу ѕвездата и нашите телескопи, светлината од ѕвездата преминала преку галактичкото јато Абел 370, кое е оддалечено приближно 4 милијарди светлосни години од нас.
Кога имате толку многу галаксии вака близу едни до други, тоа мора да остави значителен белег во космичкиот простор. На тој начин ѕвездената светлина како што поминува низ просторот, нејзината патека на движење се менува.
Овој ефект најлесно може да се опише како да имате еден џиновски телескоп со галактички големини, но со изгребани и извиткани леќи поради нерамномерната гравитација.
Прикажана во вид на Ајнштајнов Крст, оригиналната светлина од ѕвездата е доближена и прикажана повеќе пати, каде што во секое посебно прикажување светлината е малку поразлична и доаѓа од различни временски моменти.
Преку едно истражување на ѕвездите со Вселенскиот Телескоп Хабл во 2010 година, научниците открија прстен од гравитациски доближена светлина. Со обработка и моделирање на податоците за светлината, научниците направија паметни модели каде се гледаат три од четирите точки на крстот – четвртата точка била премногу бледа.
Повеќе слики од супернова. Заслуги: Chen et al., Nature, 2022
Преку внимателна анализа на доближената светлина, се забележува сјајот од експлодирање на ѕвезда во период од 8 дена и тоа со почеток од само 6 часа по почетокот на експлодирањето.
Кога ќе се земат во превид трите точки на доближена светлина, можеме детално да видиме како суперновата се лади низ период од над една недела – од неверојатни 100 000 Келвини на 10 000 Келвини.
Мртвите ѕвезди над одредена големина не исчезнуваат туку така во мрачното небо. Кога ќе се потроши нивното атомско гориво, тие ќе се изладат до точка кога нивното јадро ќе се сруши, што потоа ќе предизвика неверојатно голема и силна експлозија.
Дознавањето на точниот момент кога ќе настане супернова е нешто во што научниците постојано се подобруваат. Иако не е тешко да се најдат гасот и светлината од супернови кои веќе се случиле, за да се набљудува ѕвезда точно во моментот кога таа умира е потребно многу среќа.
Сега, астрономите не само што имаат потпис од блесокот на некоја ѕвезда што умира во далечна галаксија, туку имаат и детали за тоа како светлината се менува низ еден таков краток период.
Со овие информации можеме да потврдиме модели во кои се објаснува како материјата околу ѕвездите реагира на силното ненадејно зрачење од внатре, загревајќи се и ладејќи се во кратко време. На овој начин би можело да се одреди првичната големина на ѕвездата и колку бргу се лади истата.
Врз основа на податоците и информациите за оваа ѕвезда, тимот од истраживачи се уверени дека мртвата ѕвезда имала радиус со големина над 530 пати од радиусот на Сонцето.
Со ова истражување не само што се потврдуваат теоретските модели за еволуцијата на суперновите и ѕвездите од кои произлегуваат тие, туку дознаваме и нови начини за анализирање на една цела нова популација ѕвезди од младиот Универзум.
Превод: Теодор Ангеловски
Извор: sciencealert.com
