Зошто во октомври 1582 година недостасуваат 10 дена?

Астрономијата и календарот се две области кои долго време биле меѓусебно поврзани. Една од најинтересните аномалии во историјата на календарот се случила во октомври 1582 година, кога 10 дена едноставно исчезнале. Овој настан е поврзан со преминот од јулијанскиот кон грегоријанскиот календар, кој се користи и денес.

Каде се деновите од 4 до 14 октомври?

Историски контекст

Јулијанскиот календар, воведен од Јулиј Цезар во 45 година п.н.е., бил дизајниран да го синхронизира календарот со астрономската година, односно времето потребно за Земјата да орбитира околу Сонцето. Меѓутоа, јулијанскиот календар имал мала грешка: тој претпоставувал дека астрономската година трае 365,25 дена, додека вистинската вредност е околу 365,2422 дена. Оваа мала разлика од околу 11 минути годишно довела до постепено поместување на календарот во однос на астрономските настани, како што се рамнодениците и солстициј зимски и летен.

До 16 век, оваа разлика се зголемила на околу 10 дена. Ова значело дека пролетната рамноденица, која би требало да биде на 21 март, се случувала на 11 март. Ова било проблематично за црквата, бидејќи датумите на празниците, како што е Велигден, кој е поврзан со пролетната рамноденица, повеќе не се совпаѓале со вистинските астрономски настани.

Реформата на календарот

За да се реши овој проблем, папата Григориј XIII го вовел грегоријанскиот календар во 1582 година. Новиот календар ги поправил грешките на јулијанскиот календар со следниве промени:

1. Исклучување на 10 дена: За да се врати пролетната рамноденица на 21 март, било одлучено 10 дена да се исфрлат од календарот. Така, по 4 октомври 1582 година, следниот ден бил пролетната рамноденица15 октомври.
2. Поправка на престапните години: За да се спречи идно поместување, грегоријанскиот календар воведе ново правило за престапните години. Секоја година деллива со 4 е престапна, освен ако е деллива со 100, но не и со 400. Ова значи дека 1600 и 2000 биле престапни години, но 1700, 1800 и 1900 не биле.

Папата Григориј XIII: човекот кој избриша 10 дена од историјата.
Кредит на сликата: Kizel Cotiw-an/Shutterstock.com

Зошто ова е важно за астрономијата?

Астрономијата е наука која се занимава со набљудување и предвидување на небесни настани. Точноста на календарот е од суштинско значење за прецизно предвидување на ваквите настани. Грегоријанскиот календар, со своите поправки, обезбедил подобра синхронизација со астрономската година, што е клучно за астрономските пресметки и набљудувања.

Денес, грегоријанскиот календар е најшироко користениот граѓански календар во светот. Сепак, во некои православни цркви сè уште се користи јулијанскиот календар за религиски празници, што доведува до разлика во датумите на празнувањето на одредени празници.

Заклучок

Исчезнувањето на 10 дена во октомври 1582 година е фасцинантен пример за тоа како астрономијата и календарот се меѓусебно поврзани. Оваа реформа не само што го поправила календарот, туку и го подобрила нашето разбирање на времето и небесните движења. Астрономските набљудувања и пресметки продолжуваат да играат клучна улога во одржувањето на точноста на календарот, што е од големо значење за научните и секојдневните активности.

Скопско Астрономско Друштво