Астероидот Веста би можел да биде огромно парче од планета што било исфрлено од својата родителска свет во текот на џиновски судир пред околу 4,5 милијарди години.
Тоа е заклучокот на истражувачи кои внимателно ја мапирале гравитациската структура и движењето на Веста низ вселената. Ако се точни, нивните откритија ја доведуваат во прашање старата теорија дека Веста е всушност заглавенa протопланета. За време на раѓањето на Сончевиот Систем, се смета дека планетите се формирале преку процес познат како акумулација на јадро – собирајќи маса преку судири со други мали небесни тела.
Веста долго време се сметала за последната протопланета – остатоци од раната фаза на Сончевиот Систем, која никогаш не стигнала до статус на целосна планета. Како втор најголем објект во појасот на астероиди помеѓу Марс и Јупитер, Веста има дијаметар од 525 километри. Таа беше посетена од страна на НАСА-ната сонда Dawn меѓу 2011 и 2012 година, кога беа собрани податоци кои сега ја менуваат научната слика за Веста.
Првичните мерења покажале дека Веста е диференцирана, односно дека има надворешна кора, обвивка и метално јадро – слично на Земјата и другите карпести планети. Овој вид на структура се создава кога телото е доволно топло за тешките елементи да потонат во јадрото.
️ Мозаик од астероидот Веста, составен од слики направени од вселенската сонда Dawn при нејзината посета на астероидот меѓу јули 2011 и септември 2012.
Извор: NASA/JPL-Caltech/UCAL/MPS/DLR/IDA
За да се утврди внатрешната структура на објект како Веста, научниците ја користат нејзината „момент на инерција“ – концепт сличен на тоа како балерината кога врти побрзо кога ги повлекува рацете кон телото. Ако телото има густо јадро, тоа влијае на неговото вртење.
Научниците го измериле овој момент преку гравитациски експерименти – анализирајќи како радио-сигналите од Веста се менуваат поради гравитацијата (т.н. Доплеров ефект) и споредувајќи ги со податоци за оската и ротацијата. Првичните анализи од 2012 година сугерирале дека Веста има јадро – што довело до нејзиното опишување како протопланета.
Но овие мерења се многу чувствителни на грешки. Со подобрување на техниките во последните години, нова анализа покажала нешто сосема спротивно: Веста нема густо јадро.
„Недостигот на јадро беше навистина изненадувачки,“ рече Сет Џејкобсон од Универзитетот во Мичиген, кој го водеше истражувањето. „Тоа е сосема нов начин на размислување за Веста.“
Овие нови откритија ја претвораат Веста во вистинска загатка. Нејзината површина е покриена со вулкански, базалтни карпи – што обично укажува на загреан внатрешен состав кој овозможува потонување на тешки елементи. Сепак, гравитациските податоци велат спротивното. Дополнително, метеоритите од групата HED (хаурдити-евкрити-диогенити), кои се знае дека потекнуваат од Веста, исто така сведочат за вулканско потекло.
Како да се помири вулканизмот со отсуството на диференцијација?
Џејкобсон нуди две можности:
-
Веста започнала процес на диференцијација, но потоа истиот запрел. Можеби немало доволно топлина за процесот целосно да се заврши. Но оваа идеја не се поклопува со хемијата на HED метеоритите, кои не покажуваат знаци на недовршена диференцијација.
-
Веста не е оригинално тело, туку е парче откршено од друга, целосно формирана планета. Тоа би објаснило зошто има вулкански карпи, но нема густо јадро – таа е само фрагмент од диференцирана планета.
Оваа втора хипотеза е сè повеќе прифатена, особено по новата анализа на податоците од Dawn.
„Оваа идеја, која претходно изгледаше како шпекулација, сега станува сериозна научна хипотеза,“ додава Џејкобсон.
Вселенската сонда Dawn на НАСА пристигна кај џиновскиот астероид Веста во јули 2011.
Извор: NASA/JPL-Caltech
Ако Веста е откината од друга планета, тоа значи дека и други астероиди можеби се слични фрагменти. Мисиите што се планираат – како Psyche на НАСА, OSIRIS-APEX што ќе го посети Апофис, и европската Hera мисија кон двојниот астероид Дидим и Диморфос – ќе вршат слични гравитациски мерења за да ги моделираат внатрешните структури на овие објекти.
Овие истражувања би можеле драстично да ја променат нашата претстава за потеклото на астероидите.
„Колекцијата на метеорити од Веста повеќе не ја гледаме како остатоци од тело што не успеало да стане планета,“ вели Џејкобсон. „Можеби тоа се парчиња од древна планета – пред таа целосно да се оформи. Само не знаеме од која планета доаѓаат.“
Навистина, некои научници дури не ја исклучуваат можноста дека Веста потекнува од самата млада Земја.
„Замислете само – тоа би било навистина неверојатно.“
Извор: https://www.space.com/astronomy/asteroids/asteroid-vesta-could-be-a-fragment-of-a-solar-system-planet-but-which-one?utm_source=facebook&utm_medium=social&utm_campaign=dhfacebook&utm_content=null
.
