Црвено џуџе оддалечена само 105 светлосни години би можело да биде домаќин на барем еден населив свет. Во блиска орбита околу студената, затемнета ѕвезда, научниците пронајдоа и потврдија две карпести егзопланети – едната на удобно растојание од ѕвездата, познато како населлива зона. Ќе треба да се направат дополнителни набљудувања за дополнително да се утврди нејзината природа, но откритието е возбудливо, што сугерира дека можеби има уште такви светови неоткриени во соларната населба.
Уметнички приказ на две каменити егзопланети поминувајќи пред црвено џуџе. Заслуги: НАСА, ЕСА и Г. Бејкон//STScI
Дури и ако егзопланетата не е погодна за живеење, световите во населливата зона се релативно ретки, особено карпестите. Така што, во секој случај, откритието е важна податочна точка за карактеризирање на популацијата (бројот и местоположбата) на овие егзопланети. Двете егзопланети се откриени како резултат на набљудувањата на телескопот на НАСА за лов на егзопланети ТЕСС.
Додека гледаше во малото црвено џуџе наречено LP 890-9 (АКА TOI-4306), ТЕСС ги забележа слабите, редовни падови на ѕвездената светлина карактеристични за егзопланета која орбитира меѓу нас и ѕвездата, премини познати како транзити, на 2,7-дневен период.
Транзитните податоци можат да ни кажат доста за една егзопланета. На пример, можеме да заклучиме дека истата постои. Потоа го имаме орбиталниот период. И, врз основа на тоа колку се затемнува ѕвездената светлина, научниците можат да го заклучат и дијаметарот на егзопланетата. Но, за да се потврди откривањето и да се добијат повеќе податоци за егзопланетите, потребни се повеќе набљудувања со помош на различни инструменти.
„Ова второ набљудување“, објаснува астрономот Летиција Делрез од Универзитетот во Лиеж во Белгија, „е особено важно што се однесува на на релативно студените ѕвезди, како што е TOI-4306, кои емитуваат најголем дел од нивната светлина во блиската инфрацрвена светлина и за кои TESS има прилично ограничена чувствителност.’
Таа и нејзиниот тим ги користеа телескопите на конзорциумот SPECULOOS (Потрага по населливи планети поминувајќи пред многу ладни ѕвезди – Search for habitable Planets EClipsing ULtra-cool Stars), чувствителни на речиси-инфрацрвените бранови должини кои ги емитува TOI-4306. Транзитните податоци добиени во овие набљудувања го потврдија постоењето на егзопланетата, наречена LP 890-9b.
Потоа, тимот бараше егзопланети кои ТЕСС можеби ги пропуштил – и најде втор свет, малку подалеку од ѕвездата од LP 890-9b. Оваа егзопланета, наречена LP 890-9c, има орбитален период од 8,4 дена. Други податоци, вклучително и мерења на радијалната брзина кои го одредуваат гравитационото влечење на егзопланетата врз ѕвездата и на тој начин ја одредуваат нивната маса, му овозможија на тимот детално да ги карактеризира двете егзопланети.
Иако двете маси не се измерени, податоците за радијалната брзина на научниците им дадоа горна граница на масата на двете егзопланети. LP 890-9b има околу 1,32 пати поголем дијаметар и до 13 пати поголема маса од оние на Земјата. LP 890-9c има околу 1,37 пати поголем дијаметар и до 25 пати поголема маса од оние на Земјата.
Овие мерења се во согласност со густината на карпестите светови, како што се Земјата, Марс и Венера, наместо гасовитите или ледените светови како Јупитер или Нептун. Ова значи дека егзопланетите може да се класифицираат како супер-Земји – карпести светови кои се поголеми од Земјата и помали од Нептун. Местото каде што орбитираат околу ѕвездата – особено надворешната егзопланета, LP 890-9c – е интересниот дел.
Ова е една од првите работи што научниците ја бараат при проценката на потенцијалната населливост на вонземски свет. Егзопланета премногу блиску или предалеку од својата ѕвезда ќе биде премногу топла или премногу студена, соодветно, за животот каков што го знаеме. Но, постои умерена, т.е. населлива зона во орбиталната близина на секоја ѕвезда во која течна вода може удобно да постои на планетарната површина.
Можеби LP 890-9c е на блиска орбита до својата ѕвезда во споредба со Земјината, но таа ѕвезда е многу, многу поладна и помрачна од Сонцето. Во својата орбитална позиција, егзопланетата се наоѓа во ограничената зона на живот на својата ѕвезда, примајќи слични нивоа на ѕвездено зрачење со Земјата.
По системот TRAPPIST, планетата е втор најдобро ветувачки потенцијално населив свет откриен досега, велат истражувачите. „Но, не треба да се залетуваме. Да се биде на вистинското место не гарантира плажа со палми“, вели астрономот Роберт Велс од Универзитетот во Берн во Германија. „Нашата соседна планета Венера, која е 500-степенски експрес лонец богат со јаглерод диоксид, исто така е во близина на оваа таканаречена зона погодна за живеење околу Сонцето.
LP 890-9c е многу блиску до точката во која млада планета би можела да биде фатена во неконтролиран ефект на стаклена градина, како Венера, но не знаеме со сигурност што се случува таму. Втор тим на научници, вклучително и некои од авторите на трудот за LP 890-9, веќе поднесоа нацрт на трудот разгледувајќи ја оваа мистерија, но веројатно нема да знаеме додека не добиеме набљудувања на атмосферата на егзопланетата, ако ја има.
Вселенскиот телескоп Џејмс Веб веќе се покажува како вешт во ова. Телескопот, како што можете да замислите, е многу баран, па можеби ќе треба да почекаме некое време за набљудувања. Од друга страна, ветувачка цел како LP 890-9c може да е доволна за малку туркање, бидејќи имаме што да научиме без разлика на исходот.
„Важно е“, вели астрономот Амори Трио од Универзитетот во Бирмингем во Обединетото Кралство, „да се најдат што е можно повеќе умерени копнени светови за да се проучува различноста на климата на егзопланетите и на крајот да се биде во позиција да се измери колку често се појавува биологија во Космосот“.
Превод: Јоаким Јаковлески
