Новата мапа на универзумот открива потенцијални промени во темната енергија. Темната енергија, мистериозната сила што ја забрзува експанзијата на универзумот, можеби се менува со текот на времето. Ова шокантно тврдење доаѓа од нови податоци собрани од Спектроскопскиот инструмент за темна енергија (DESI), поставен на Опсерваторијата Кит Пик во Аризона, САД. Доколку овие набљудувања се потврдат, ќе биде потребно целосно преиспитување на нашето космолошко разбирање.
„Земјата е во центарот на оваа анимација, каде што сините точки означуваат подалечни објекти.“
(DESI Collaboration/DOE/KPNO/NOIRLab/NSF/AURA/R. Proctor)
Што е темна енергија?
Од доцните 1990-ти, астрономите знаат дека универзумот не само што се шири, туку тоа го прави со забрзано темпо. Причината за ова забрзување е непозната, па оваа сила е наречена темна енергија. Според стандардниот космолошки модел, темната енергија е константна и не се менува со текот на времето. Но, новите набљудувања на DESI сугерираат дека нејзиното влијание можеби слабее.
Како DESI го мапира универзумот?
Инструментот DESI користи тенки оптички влакна за да набљудува 5000 галаксии или квазари истовремено, во временски период од само 20 минути. Оваа техника му овозможува на научниот тим да ја пресмета староста и оддалеченоста на овие објекти и да создаде детален 3D мапинг на универзумот.
„Инструментот DESI е инсталиран на телескопот Nicholas U. Mayall во Опсерваторијата Кит Пик во Аризона, прикажан овде под ѕвездените траги снимен во долга експозиција.“
(KPNO/NOIRLab/NSF/AURA/B. Tafreshi)
Дали темната енергија е навистина константна?
Научниците традиционално се потпираат на различни методи за мерење на експанзијата на универзумот, вклучувајќи:
- Микробраново зрачење од Големата експлозија
- Супернови (експлодирачки ѕвезди)
- Гравитациско леќење (исклучување на светлината од далечни галаксии)
Кога тимот на DESI ги комбинирал своите набљудувања со други космолошки мерења, забележале можни знаци дека темната енергија не била константна во текот на историјата на универзумот. Според физичарот Арно де Матија, податоците покажуваат дека пред седум милијарди години, експанзијата на универзумот можеби била забрзана со малку повисока стапка отколку денес.
Што значи ова за космологијата?
Доколку овие наоди се потврдат, ќе биде потребна ревизија на стандардниот космолошки модел. Физичарот Етиен Буртен смета дека во следните пет години ќе имаме многу појасна слика, благодарение на новите набљудувања од:
- DESI
- Европскиот вселенски телескоп „Euclid“
- Новиот телескоп на НАСА „Nancy Grace Roman“
- Опсерваторијата „Vera Rubin“ во Чиле
Теоретски астрофизичар Џошуа Фримен изјави дека сме на клучна пресвртница во космологијата. Ако темната енергија навистина се менува со текот на времето, тоа би било револуционерно откритие на исто ниво како откривањето на забрзаната експанзија на универзумот, кое беше наградено со Нобелова награда за физика.
Иднината на истражувањата
DESI веќе има мапирано 15 милиони галаксии и квазари, а се очекува овој број значително да се зголеми во следните години. Со повеќе податоци, научниците ќе можат да потврдат дали темната енергија е навистина променлива или дали има алтернативно објаснување за забележаните резултати.
„DESI врши набљудувања на ноќното небо на телескопот Mayall.“
(UC Santa Cruz)
Во меѓувреме, научниците низ целиот свет со нетрпение ги очекуваат следните откритија кои би можеле да ја променат нашата перцепција за универзумот и неговата судбина. Останува да видиме дали ќе треба да ги препишеме основите на космологијата или пак ќе добиеме ново, подлабоко разбирање за природата на темната енергија.
Скопско астрономско друштво
