Длабоко во Млечниот Пат постои регион исполнет со интензивна космичка активност – центарот на галаксијата, дом на супермасивната црна дупка Стрелец A* (Sgr A*). Иако Sgr A* доминира со својата гравитациска сила, оваа област е исполнета и со хаотична мешавина од млади ѕвезди, меѓуѕвезден гас, прашина и мистериозна популација на црни дупки со ѕвездена маса.
Галаксијата Млечен пат можеби има јато црни дупки
Скриени од погледот
Набљудувањето на овој регион е голем предизвик. Областa е обвиена со густа маглина од гас и прашина, што ја прави недостапна за набљудување во видлива светлина. Сепак, астрономите успеваат да ѕирнат во нејзините длабочини преку инфрацрвени и радио-бранови, овозможувајќи им да ги проучуваат ѕвездите и дел од гасовите. Но, црните дупки со ѕвездена маса остануваат обвиткани во мистерија.
Еден од главните предизвици е утврдувањето на бројот на овие црни дупки. Традиционалните модели за формирање на ѕвезди предвидуваат релативно мал број – околу 300 црни дупки во непосредна близина на Sgr A*. Но, постојат и теории кои претпоставуваат далеку поголем број, можеби поврзан со самото формирање на Sgr A*.
Моделот „Мелница за ѕвезди“
Една неодамнешна студија објавена во Astronomy & Astrophysics го претставува моделот „мелница за ѕвезди“ – провокативна хипотеза која додава ново светло врз оваа мистерија. Овој модел тврди дека густата околина на гас и прашина во центарот на галаксијата овозможува лесно формирање на масивни О-тип и Б-тип на ѕвезди. Овие ѕвезди, познати по нивните кратки, но интензивни животи, брзо завршуваат во спектакуларни супернови, оставајќи зад себе црни дупки со ѕвездена маса.
Илустрација на S кластерот и центарот на галаксијата
Преостанатиот материјал од овие ѕвезди придонесува за формирање на нови генерации. Со текот на времето, овој цикличен процес доведува до акумулација на црни дупки, создавајќи регион преполн со овие мистериозни објекти. Како што расте густината на црни дупки, интеракциите меѓу ѕвездите и црните дупки стануваат сѐ почести. Црните дупки ги кинат ѕвездите, ја расфрлаат нивната материја и го забрзуваат создавањето на нови ѕвезди и црни дупки. Ова самоуправувачко создавање го претвора регионот во космичка „мелница за ѕвезди“.
Време на судир на ѕвезди наспроти густина на црна дупка (Haas et al., Astronomy & Astrophysics, 2025)
Космичко јато на црни дупки?
Ако овој модел е точен, регионот околу Sgr A* може да содржи милиони, па дури и милијарди црни дупки со ѕвездена маса на кубен парсек. Секоја ѕвезда што ќе се осуди да навлезе во таа област ќе биде изложена на голема опасност. Ова покренува интригантно прашање: како може да се потврди ваквото сценарио?
За ова, истражувачите се осврнуваат на концептот „време на судир“ – просечното време пред да се случи судир меѓу ѕвезда и црна дупка, базирано на густината на црните дупки и големината на ѕвездата. Нивните пресметки покажуваат дека поголемите ѕвезди, како што се О-тип, имаат значително поголеми шанси за судир со црни дупки во оваа област. Набљудувањата на галактичкиот центар го потврдуваат ова, покажувајќи недостаток на масивни О-тип ѕвезди во споредба со помалите Б-тип.
Врз основа на овие резултати, студијата проценува дека густината на црни дупки во непосредната близина на Sgr A* изнесува околу 100 милиони по кубен парсек.
Хипербрзински ѕвезди: траги од галактичкиот ореол
Импликациите на моделот „мелница за ѕвезди“ одат подалеку од галактичкиот центар. Тој може да го објасни и присуството на хипербрзински ѕвезди – ѕвезди што се движат толку брзо што се на пат да ја напуштат галаксијата. Во моментов се познати околу десетина вакви ѕвезди, чија екстремна брзина укажува на блиски интеракции со црни дупки, најверојатно во галактичкиот центар.
Овој модел создава фасцинантна, но истовремено застрашувачка слика за срцето на Млечниот Пат. Со усовршување на набљудувањата, мистериите на „мелницата за ѕвезди“ би можеле да бидат конечно откриени.
Скопско астрономско друштво
