Бетелгез е омилен меѓу астрономите аматери многу години. Како и да го изговарате, неговото неочекувано затемнување привлекува уште поголемо внимание на оваа променлива ѕвезда на црвениот суперџин во Орион. Има неколку циклуси на варијабилност, еден од нив се јавува во период од 2.170 дена, 5 пати подолг од неговиот нормален период на пулсирање. Штотуку беше објавен труд кој сугерира дека причината би можела да биде придружна ѕвезда од 1,17 Сончева маса. Ќе му треба орбита околу 2,43 пати поголема од радиусот на Бетелгез и може само да доведе до модулација на прашина во регионот што ги предизвикува варијациите што ги гледаме.
Оваа слика, направена со Големата милиметарска/подмилиметарска низа Атакама (ALMA), го прикажува црвениот суперџин Бетелгез – една од најголемите познати ѕвезди. Во милиметарскиот континуум ѕвездата е околу 1400 пати поголема од нашето Сонце. Илустрацијата покажува колку е голема ѕвездата во споредба со Сончевиот систем. Бетелгез ќе ги проголта сите четири копнени планети – Меркур, Венера, Земјата и Марс – па дури и гасниот џин Јупитер. Само Сатурн би бил надвор од неговата површина.
Една од најсветлите ѕвезди на небото, Бетелгез е црвен суперџин кој се наоѓа на видно лево горниот дел од соѕвездието Орион. Го претставува рамото на ловецот, иако некои преводи сугерираат дека се однесува на „пазувите на џинот!“ Таа е една од најголемите ѕвезди видливи со голо око со радиус околу 1.000 пати поголем од Сонцето. На оддалеченост од 642 светлосни години, неговата светлина на нашето небо ни кажува дека мора да дава околу 100.000 пати повеќе светлина од Сонцето. Во последните пет години добива посебно внимание поради неговото неочекувано затемнување.
Слика на соѕвездието Орион. Вселенскиот телескоп Хабл продолжува да открива различни зачудувачки и сложени богатства кои се наоѓаат во блискиот регион со интензивно формирање на ѕвезди познат како Големата маглина во Орион.
Затемнувањето се случи кон крајот на 2019 година и се врати во нормала во првата половина на 2020 година. Општо е прифатено дека затемнувањето било предизвикано од облак од прашина во случајот што сега е наречен „Големото затемнување“. затемнувањето доведе до промена во нашето разбирање за однесувањето на Бетелгез и неговата околина, како што е привидната ротација на површината од 5 km/s, моделите на природата на нејзината варијабилност и моделите на пулсирање (периодичното проширување и контракција на надворешните слоеви на ѕвездата.)
Како добро позната променлива ѕвезда, светлосната крива на Бетелгез прикажува долг секундарен период (LSP) од приближно 2100 дена. Не е невообичаено за ѕвездите во гранката на Црвениот џин на дијаграмот Херцпрунг-Расел и може да се движи од неколку стотици дена до илјадници. Сепак, до денес, механизмот зад LSP е непознат, но секако се чини дека е секундарен циклус на пократок. Интересно, времетраењето на LSP се чини дека е генерално во регионот за неколку десетици пати побавно од радијалната пулсација на ѕвездите.
Природата на оваа долгорочна варијабилност во Бетелгез е во фокусот на новиот труд објавен од Џаред А. Голдберг и неговиот тим. Поголемото разбирање ќе доведе до поголема јасност на еволутивната фаза на Бетелгез и на крајот до нејзината смрт. Едно решение укажува на тоа дека едноставно е резултат на пулсирање на надворешните слоеви. Ако тоа беше случај, тогаш тоа значи дека Бетелгез е поголем од очекуваното и ќе биде подалеку по неговата еволуциска гранка и дека експлозија на супернова може да биде неизбежна во следните неколку стотини години!
Симулација на површината на вриење на Бетелгез
Сепак, интересно е што тимот заклучува дека најверојатното објаснување за долгорочната варијабилност на Бетелгез е ѕвезда со ниска маса, наречена? Ори Б (Бетелгез го носи алтернативното име? Орионис.) Можно е оваа двојна ѕвезда да ја модулира прашината што го опкружува системот и кога придружникот е во транзит, прашината доведува до намалување на осветленоста. Ори Б требаше да се потврди, тоа ќе има значително влијание врз нашето еволутивно разбирање за Бетелгез. Се очекува наскоро да стане супернова, но тоа е главно затоа што набљудуваните варијации доведоа до заклучок дека е блиску. Тоа што Ори Б е причина значи дека можеби ќе имаме малку време да чекаме.
Превод: Радан Митровиќ
Извор: universetoday.com
