Експлозиите, наречени Ia тип на супернова, овозможувааат на астрономите да извршат мерење на растојанијата меѓу галаксиите и да ја мерат стапката на ширење на нашиот Универзум. Заслуги: SDSS
Брилијантните експлозии на умирачките ѕвезди веќе со години се користат со цел да се осознаат најдалечните места во Вселената. Експлозиите, наречени Ia тип на супернова, овозможувааат на астрономите да извршат мерење на растојанијата меѓу галаксиите и да ја мерат секогаш-растечката стапка на ширење на нашиот Универзум.
Сепак, овие методи и алатки не се секогаш совршени. Во „хардверската залиха“ на нашиот Универзум, секогаш има место за подобрувања. Во нов извештај, објавен на 27 март, астрономите прикажуваат дека го идентификувале најдобриот пример од овој тип на Ia супернови за мерење на космички растојанија.
Користејќи архивирани податоци од Истражувачот за еволуција на галагсии од НАСА (NASA’s Galaxy Evolution Explorer (GALEX)), научниците покажуваат дека одредена класа од типот Ia супернови кои се појавуваат во околината на млади ѕвезди би можеле да ги подобрат мерењата со двојно поголема прецизност од претходно.
„Откривме популација од Ia тип на супернови чија излезна светлина многу прецизно зависи од тоа колку брзо истите избледуваат, со тоа овозможувајќи многу прецизно мерење на растојанието до нив,“ изјавува главниот автор на трудот, Патрик Кели од Универзитетот во Калифорнија. „Овие супернови се наоѓаат во близина на популации од светли, топли и млади ѕвезди.“
Овие изучувања ќе го отворат патот кон разбирањето на темната енергија, една од најголемите мистерии од полето на космологијата – проучувањето на потеклото и развојот на Универзумот. Темната енергија е главниот „виновник“ позади неверојатното забрзување на нашата Вселена, феномен које е откриен во 1998-та година. Забрзувањето било откриено кога астрономите набљудувале и забележале дека галаксиите се оддалечуваат една од друга, и тоа со зголемувачки брзини.
Главниот аспект при мерењето на забрзувањето, а со тоа и самата природа на темната енергија, лежи кај Ia типот на супернови, кои служат како светилки во Универзумот кои се распределени во просторот. Замислете како се наредени неколку 60-ватни сијалици низ поле и како ние стоиме на едниот крај. Најодалечената сијалица нас нема да ни изгледа толку светла како што ќе изгледа најблиската, а тоа е како резултат на растојанието. Бидејќи знаеме колку е светла самата сијалица, според нејзиното затемнување можеме да ја одредиме и нејзината далечина.
Ia типот на супернови, кои се познати и како „стандардни свеќи,“ функционираат на сличен начин, бидејќи тие константно светат со скоро истата количина на светлина. Иако самиот процес кој доведува до овие експлозии е сè уште нејасен, тие се случуваат кога остатокот од потрошена ѕвезда, наречен бело џуџе, доживува регуларна експлозија и накратко ја осветлува галаксијата во која се наоѓа.
Сепак, овие експлозии не се секогаш прецизно униформни. Тие можат значително да се разликуваат, и тоа според неколку фактори, кои најверојатно се поврзани со околините и историјата на експлодирачките ѕвезди. Тоа е исто како кога нашата 60-ватна сијалица, понекогаш би оддавала 55 вати на светлина, при тоа пореметувајќи ги мерењата за растојание.
Кели и неговиот тим ја испитале веродостојноста на овие алатки анализирајќи ги околините на скоро 100 претходни Ia тип на супернова експлозии. Тие искористиле податои од GALEX, кој детектира ултравиолетова светлина. Популацијата на топли и млади ѕвезди во галаксиите силно светат со ултравиолетова светлина, така GALEX може да разликува помеѓу млади и стари формирања на ѕвезди.
Резултатите покажуваат дека Ia типот на супернова поврзани со топлите и млади ѕвезди, се значително поверодостојни при покажувањето на растојанието во однос на останатите примери.
„Овие експлозии најверојатно се добиваат од млади бели џуџиња,“ кажува Кели. Со фокусирањето на одреден вид на Ia тип на супернови, астрономите во иднина ќе можат да направат попрецизни мерења за големината и распонот на нашиот Универзум. Според научниот тим, овој сет од алатки би можел да функционира до растојанија од 6 милијарди светлински години, а можеби и подалеку. „GALEX го испита целото небо, овозможувајќи минатите и идните ерупции на вакви високо-квалитетни стандардни свеќи да бидат лесно идентификувани,“ вели Дон Нил, член од GALEX тимот. „Било какво подобрување со стандардните свеќи ќе има директно влијание врз теориите за темната енергија, овозможувајќи ни да ги продлабочиме нашите знаења за мистериозата сила која го предизвикува забрзувањето на нашиот Универзум.“
Калтек (Caltech) ја водел мисијата на Истражувачот за еволуција на галаксии и тие биле одговорни за научните работења и податочните анализи. Мисијата завршила во 2013 година после повеќе од 10 години на испитување на небото во ултравиолетова светлина.
Превод: Бојан Андоновски
Извор: Phys
