Астрономите користејќи го вселенскиот телескоп „Џејмс Веб“ (JWST) открија досега непозната месечина околу Уран. Со тоа бројот на познати природни сателити на оваа планета порасна на 29. Откритието било направено на 2 февруари 2025 година, за време на серија набљудувања со инструментот NIRCam (Near-Infrared Camera – блискоинфрацрвена камера).
Како е забележана месечината?
„Објектот го воочивме во десет долги експозиции, секоја по 40 минути,“ објаснува Маријам Ел Муотамид од Институтот за истражување на Југозападот (SwRI), која го предводела тимот. „Иако станува збор за мала месечина, ова е големо откритие. Дури и легендарната сонда Војџер 2, која прелета покрај Уран пред речиси 40 години, не успеа да ја забележи.“
Оваа временска анимација ја прикажува новооткриената месечина на Уран, означена како S/2025 U1, заедно со уште 13 од 28-те познати месечини на планетата. Снимките се направени со блискоинфрацрвената камера NIRCam на вселенскиот телескоп „Џејмс Веб“ во тек на 6 часа на 2 февруари 2025 година. За да се добие јасен приказ на атмосферата, прстените и сателитите, податоците се обработени на три различни начини.
Големина и карактеристики
Новата месечина има пречник од само околу 10 километри. Тоа е толку мало, што и не е чудо што досега не било видено. За споредба, најголемите месечини на Уран: Миранда, Ариел, Умбриел, Титанија и Оберон – се големи стотици километри.
Според астрономите, Уран е посебен меѓу планетите затоа што има голем број мали внатрешни месечини. Тие се наоѓаат во близина на системот на прстени и меѓусебно силно гравитациски влијаат. „Оваа сложена мрежа од прстени и мали сателити сведочи за хаотична историја на планетата,“ вели Метју Тискарено од Институтот СЕТИ. „Новата месечина е уште помала и побледа од сите досега познати, што укажува дека веројатно постојат и други вакви тела кои сè уште не сме ги откриле.“
Астрономите користејќи го телескопот „Џејмс Веб“ открија нова месечина околу Уран на снимки од инструментот NIRCam. На оваа слика е прикажана месечината S/2025 U1, како и уште 13 од познатите сателити. Малата месечина Корделија, која орбитира внатре во најнадворешниот прстен, не е видлива поради силниот отсјај. Сликата е составена од три различни обработки за да се добие приказ на атмосферата, прстените и сателитите.
Каде се наоѓа?
S/2025 U1 се движи на растојание од околу 56.000 километри од центарот на Уран. Таа кружи меѓу орбитите на месечините Офелија и Бијанка, во рамнината на екваторот на планетата. Орбитата е речиси кружна, што значи дека веројатно се формирала токму на тоа место, а не подоцна да е „фатена“.
Со ова откритие, бројот на мали внатрешни месечини на Уран се зголеми на 14, освен петте големи познати. Сите тие, како и претходно откриените, ги носат имињата на ликови од дела на Вилијам Шекспир и Александар Поуп. За новата месечина ќе треба официјално име, кое ќе го одобри Меѓународната астрономска унија (IAU).
Зошто е важно ова откритие?
Откритието потсетува дека, иако Уран е огромна планета видлива со обичен аматерски телескоп, сè уште не го познаваме доволно добро. Последното блиско истражување било направено во 1986 година, кога „Војџер 2“ прелета покрај него. Тогаш човештвото за првпат доби слики одблизу, но многу детали останаа скриени.
Денес, Џејмс Веб продолжува таму каде што запре „Војџер 2“. Благодарение на неговата чувствителност на инфрацрвени бранови должини и големата прецизност, тој може да открива објекти кои претходно беа невидливи. Оваа нова месечина е доказ дека модерната астрономија сè уште има што да открива дури и во „нашето двориште“ во Сончевиот систем.
Поглед кон иднината
„Ова е само почеток,“ нагласува Ел Муотамид. „Телескопот Веб отвора нови врати за проучување на надворешниот Сончев систем. Сигурни сме дека ќе следуваат уште многу вакви изненадувања.“
Со секое ново откритие станува јасно дека системот на Уран е далеку покомплексен одошто некогаш се мислело, мешавина од прстени и мали месечини, каде границата меѓу едното и другото е маглива. Можеби во иднина ќе се откријат и уште помали месечини или непознати структури во прстените, кои ќе помогнат да се разбере како настанале и како се менувале со милијарди години.
Со ова откритие, Уран станува уште поинтересна цел за идни мисии. Иако засега немаме нова сонда испратена кон него, научната заедница сè повеќе ја потенцира потребата од ново детално истражување на оваа мистериозна планета.
Извор: https://science.nasa.gov/blogs/webb/2025/08/19/new-moon-discovered-orbiting-uranus-using-nasas-webb-telescope/
