Во значајно и долгоочекувано откритие, астрономите конечно го забележале долго сомневаното придружно тело во орбита околу црвениот суперџин Бетелгез – една од најсјајните и најфасцинантни ѕвезди на ноќното небо.
Бетелгез и неговиот новооткриен придружник Сиварха. Масивниот црвен суперџин доминира во системот, додека малата ѕвезда кружи опасно блиску, осудена на неизвесна судбина кога Бетелгез ќе експлодира во супернова.
Новопронајдената ѕвезда, за која се предлага името Сиварха (арапски за „нејзината алка“), е мало и слабо светлечко тело кое орбитира изненадувачки блиску до Бетелгез. И покрај тешкотијата во нејзиното забележување, нејзиното присуство се совпаѓа со предвидувања што постојат со години. Идентификацијата на Сиварха претставува голем набљудувачки успех и чекор напред во нашето разбирање на комплексноста на ѕвездените системи.
Бетелгез се наоѓа на оддалеченост од околу 548 светлосни години во соѕвездието Орион. Станува збор за масивен и надуен црвен суперџин што се приближува до крајот на својот животен пат. Со радиус околу 764 пати поголем од оној на Сонцето и маса што достигнува до 19 сончеви маси, Бетелгезе е на пат да заврши во грандиозна супернова експлозија – настан што се очекува да се случи во следните 100.000 години. Тоа, пак, би можело да има катастрофални последици по неговиот новооткриен придружник.
Сиварха орбитира на само 4 астрономски единици од Бетелгезе – поблиску од оддалеченоста на Јупитер од Сонцето – и има маса приближно 1,6 пати поголема од Сончевата. Нејзината орбита трае помалку од шест години. Овој неверојатно близок однос меѓу двете тела претставува редок пример за блиска бинарна ѕвездена врска кај масивни ѕвезди.
Она што го прави овој систем особено интересен е тоа што двете ѕвезди, иако родени во исто време, се наоѓаат во сосема различни фази од нивниот животен циклус. Додека Бетелгезе брзо се движи кон својот крај и се подготвува за супернова, Сиварха сè уште не ја започнала главната низа – таа е преголема и млада за да започне фузија на водород. Разликата во нивната маса е причината за ваквата еволутивна несразмерност.
Сепак, Сиварха можеби никогаш нема да има можност да го достигне својот сјај. Кога Бетелгезе ќе експлодира, неговата ударна бранова енергија би можела да ја уништи или сериозно да ја оштети Сиварха. Наредната шанса за подобро набљудување на оваа мала ѕвезда ќе се појави во ноември 2027 година, нудејќи им на астрономите ограничен временски прозорец за да ги усовршат своите техники и да ја потврдат природата на оваа осудена придружничка.
Извор: Steve Howell et al., “Probable Direct Imaging Discovery of the Stellar Companion to Betelgeuse,” The Astrophysical Journal Letters (2025)
