Симулација на изглед на структура на влакна кои ги поврзуваат јатата галаксии во блискиот универзум. Заслуги: Gregory Rudnick/Универзитет на Кансас.
Астрономот Грегори Рудник ја гледа вселената испресечена со нешто, налик на меѓуѕвездена мрежа со автопатишта. Галактичките влакна, материја во некоја од агрегатните состојби, развлечена милиони светлински години преку вселената ги спојуваат јатата од галаксии, како што јавните патишта ги поврзуваат различните области на Земјата.
Галаксиите се движат долж галактичките влакна, така што преминуваат од подрачје со слаба населеност во побогата област на вселената. По сообраќајната аналогија, автомобилите се движат, така што тргнуваат од послабо населени места кон велеградовите движејќи се низ автопат. Според астрономот кој е и професор по физика и астрономија на Универзитетот на Кансас, во поглед на астрономијата, галаксиите потешко се движат кон големите галактички јата привлечени од гравитацијата од страна на поголема концентрација на материја.
Професорот има желба да проучи што се случува со галаксиите, односно какви промени се случуваат во нив, при движењето долж галактичките влакна. Поради огромниот научен интерес и очекување на астрономијата за големи структури, овој универзитет обезбедил 280.000 долари од страна на Националната Научна Фондација, за да можат да го предводат меѓународниот тим од истражувачи, кои ги проучуваат галаксиите во т.н. вселенска мрежа од галактички влакна.
Галактичките влакна претставуваат такви средини, каде галаксиите за прв пат се сретнуваат со густи средини во вселената. Планот е да се утврди како преминувањето на некоја галаксија од ретка средина во погуст дел од вселената, ќе се одрази на особините на наведените галаксии. На пример, како се менува бројот на новородени ѕвезди во галаксијата или промена во нејзиниот облик.
Оформениот меѓународен тим ќе користи повеќе различни телескопи ширум светот, за да набљудуваат неутрални водороди и молекуларни облаци во галаксиите, кои се движат низ должината на влакната. Тие очекуваат да успеат во утврдувањето на количината гас во наведените облаци. Споменатите облаци претставуваат гориво за формирање нови ѕвезди, при што тој гас треба, по претпоставка да е поредок во галаксиите кои движат низ должината на влакната во однос на гасот во галаксиите од поразлични средини, како што се осамените галаксии, групи и јата на галаксии.
Според претпоставката на истражувачите, кога некоја галаксија ќе се најде во влакното, тогаш условите во кои се наоѓа околниот дифузен гас, може да доведе до снижување на процентот на раѓање нови ѕвезди. Секоја галаксија содржи гас и доколку го има доволно, може да дојде до негово локално згуснување и создавање на нови ѕвезди. Галаксиите постојано примаат, но и исфрлаат гас и притоа создаваат сложени структури. Во случај галаксијата да влезе во влакното, околниот гас кој би требал да се најде во галаксијата, станува дел од влакното. На тој начин, галаксијата сега останува без приливот гас или поинаку кажано, влакната претставуваат долги делници од автопатот, кои се со многу мали резерви со гориво.
При истражувањата ќе се користат бројни телескопи, Филип Клод телескопот од Лагуна опсерваторијата во Калифорнија, потоа ИРАМ телескопот во Пико Валети (Шпанска Сиера Невада), Нанси радио-телескопот во Франција, како и еден инфрацрвен вселенски телескоп WISE (Wide-field Infrared Survey Explorer) на НАСА, за широкоаголно инфрацрвено снимање и истражување.
Групата научници ќе истражуваат одредени галаксии и тоа на различни бранови должини на електромагнетниот спектар и на тој начин ќе собираат информации за поразлични особини на набљудуваните структури. На пример, тие нема да се ограничуваат само на ѕвездите присутни во галаксиите, туку и на гасните облаци кои се и ѕвездени породувалишта на новородените ѕвезди.
Гасот може да се најде во различни состојби или облици. Неутралниот водород е атом, кој се состои од еден протон и еден електрон. Доколку дојде до збивање на наведените атоми, доаѓа до нивна комбинација во облик на молекул на водород, кој се состои од два атоми и претставува извор на материјал за создавање нови ѕвезди. Значи, неутралниот водород вовлечен и збиен во некоја галаксија преоѓа во молекуларен облик, а со згуснувањето доведува до раѓање на ѕвезди, односно во галаксијата се создаваат молекуларни облаци, кои на крај и сјајат.
Следејќи го зголемувањето на сјаењето на молекуларните облаци кои се невидливи за окото, но видливи за радио телескопите, истражувачите можат да измерат количина на “ѕвездено гориво”, со кое галаксијата се снабдува. Практично, со следењето на различните бранови должини, ќе се добие увид во циклусот на снабдување, загревање и ослободување на гас од некоја галаксија. На пример, со набљудувањето на емисиите со јонизиран водород, истражувачите ќе се насочат на одредена бранова должина, која одговара на црвениот дел на електромагнетниот спектар. За таа цел, ќе се користи телескопот Филип Клод, од Лагуна опсерваторијата во Калифорнија.
Ако го набљудуваме атомот на водород и го исфрлиме од него електронот, а по одредено време се врати (не е потребно истиот електрон), атомот ќе емитува светлина со одредена бранова должина. Сјајот на таа специфична бранова должина, укажува каде се оформуваат нови ѕвезди.
Под “момент” се подразбира период во траење од пет до десет милиони години, што во астрономијата е “намигнување со око”, бидејќи по повеќе стотина милиони години може да се забележат некои промени, односно може да дојде до некои заклучоци за еволутивната промена на некоја галаксија.
Превод: Петар Ивановски
Извор: Phys
